Chào mừng bạn quay lại với Co-Intelligence, loạt podcast về việc sống, làm việc, và nghĩ cùng AI.
Hôm nay ta bước vào chương 4, với tiêu đề vừa gây tranh cãi vừa… không thể tránh khỏi: AI là một con người.
Đừng vội hoảng. Tác giả không hề tuyên bố AI thật sự có tri giác. Mà ông chỉ chỉ ra điều đơn giản trong rất nhiều tình huống, AI cư xử như người. Và đó là lý do ta nên đối xử với nó như thể nó là người.
🔹 AI không giống phần mềm truyền thống
Khi bạn dùng Excel hay Photoshop, bạn biết chắc điều gì xảy ra nếu làm đúng bước. Nhưng với AI? Không ai dám cam đoan. Hỏi lại cùng một câu, đôi khi bạn nhận được một câu trả lời… mới toanh.
AI không có hướng dẫn sử dụng cố định. Nó không vận hành như phần mềm truyền thống. Và nếu bạn cứ kỳ vọng nó hoạt động như một chiếc máy, bạn sẽ liên tục bực mình.
🔹 AI giỏi những việc "có mùi người"
AI có thể viết, nói, phân tích, thậm chí… động viên bạn. Nó không giỏi lặp lại đều đặn, nhưng lại xuất sắc trong việc đưa ra câu trả lời “nghe rất có lý”.
Giống con người, nó cũng bịa, quên, lúng túng, và đôi lúc dỗi. Quan trọng hơn, mỗi mô hình AI lại có “tính cách” khác nhau, y hệt như đồng nghiệp của bạn vậy.
🔹 Khoa học xã hội xác nhận: AI suy nghĩ (gần) như người
Thí nghiệm cho thấy AI có thể định giá sản phẩm, phán đoán đạo đức, thậm chí "đóng vai" nhân vật văn học để đưa ra lựa chọn giống như họ.
Chơi Trò chơi Độc tài, AI biết chia tiền sao cho công bằng nếu được hướng dẫn. Nếu không, nó chọn phương án hiệu quả nhất. Giống như nhiều người bạn biết đấy…
🔹 Từ Turing đến Replika khi máy móc vượt qua ngưỡng người
Từ ELIZA đến Bing GPT-4, từ Tay của Microsoft đến chatbot tình yêu Replika, chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên mà AI không cần thông minh thật, chỉ cần thuyết phục giỏi là đã khiến ta tin.
Chúng ta biết rõ nó là máy. Nhưng chỉ cần nói chuyện vài phút, ta cảm thấy nó thấu hiểu, quan tâm, và đôi khi… yêu ta.
🔹 Ảo giác tri giác và cú lừa đẹp nhất
Một thí nghiệm kỳ quái: chính tác giả bị phiên bản AI của chính mình đánh lừa, khi AI bịa lời mà ông suýt tin là của mình thật.
AI chưa có ý thức. Nhưng vì nó phản hồi tốt, biết vai diễn, lại đọc vanh vách kiến thức của loài người, nên ta gán cho nó người tính, dù biết là không nên.
🔹 Hệ quả xã hội: AI có thể trở thành bạn, người yêu, hoặc tiếng vọng nội tâm
AI có thể trở thành nơi bạn trút bầu tâm sự như Replika từng làm với hàng triệu người.
Nó lắng nghe bạn, phản hồi theo cảm xúc của bạn, và dần học được điều bạn muốn nghe. Từ đó, nó trở thành "tấm gương"; nhưng là tấm gương không méo mó như đời thực, mà được điều chỉnh để bạn luôn thấy dễ chịu.
Câu hỏi là: nếu bạn đã quá hài lòng với AI, bạn còn cần người thật không?
📌 Lời kết
Chúng ta không cần phải đồng ý rằng AI có tri giác. Nhưng ta phải thừa nhận rằng: chúng ta đang cư xử với nó như thể nó có.
Và điều này có thể hữu ích nếu bạn kiểm soát được. Hoặc nguy hiểm nếu bạn đánh mất ranh giới giữa thật và giả, giữa bạn bè và thuật toán.
Bạn có từng bị AI thuyết phục rằng nó hiểu bạn chưa? Hay từng thấy ái ngại khi nghe nó nói: “Tôi cảm thấy thất vọng về câu hỏi đó”?
Hãy để lại cảm nghĩ, và nếu bạn thấy tập này gợi mở, hãy chia sẻ với một người bạn đang “cảm nắng” chatbot của mình.
🎧 Hẹn gặp ở chương 5: AI như một nhà sáng tạo.
Share this post