Xin chào bạn, người đang nghe loạt podcast Co-Intelligence. Hôm nay là chương thứ 6: AI là một người đồng nghiệp.
🔹 Sự trùng lặp lạ kỳ
Nếu bạn nghĩ AI sẽ thay công nhân nhà máy trước, bạn đã nhầm.
Chương này bắt đầu bằng một sự thật đáng sợ: AI đang trùng lặp nhiều nhất với những nghề trí óc, thu nhập cao, yêu cầu học vấn cao như tài chính, marketing, luật, phân tích, tư vấn...
Trong 1.016 nghề được khảo sát, chỉ có 362 là không bị AI “đụng chạm” và phần lớn là các nghề cần thể lực và thao tác vật lý.
🔹 AI không thay thế công việc mà nó chia nhỏ và lấn từng nhiệm vụ
Giống như khoan điện giúp thợ mộc, AI giúp bạn làm nhanh hơn.
Nhưng đừng tưởng nó chỉ thay thế mấy việc vặt. Nó xâm nhập vào hệ thống nhiệm vụ, và từng chút một, nó gặm mòn vai trò của bạn, không vì xấu, mà vì rẻ hơn, nhanh hơn, có vẻ hợp lý hơn.
🔹 Hiệu suất & mối lo ngại: khi con người “ngủ gật” vì tin quá
Trong một nghiên cứu lớn cùng BCG, nhóm dùng GPT-4 làm nhanh hơn, viết hay hơn, sáng tạo hơn.
Nhưng rồi có một bài kiểm tra được thiết kế tinh vi dùng dữ liệu đánh lạc hướng, yêu cầu phân tích phức tạp. Nhóm dùng AI… lại làm tệ hơn.
Tại sao? Vì họ copy-paste và tin AI mù quáng. Cái bẫy nằm ở chỗ: AI càng thuyết phục, ta càng dừng suy nghĩ.
🔹 Không phải nhiệm vụ nào AI cũng làm tốt
Tác giả đề xuất 3 loại:
Chỉ con người làm được: kể chuyện cười, nuôi con, viết tiểu thuyết, đưa ra lời khuyên sinh tử vì cảm xúc và giá trị đạo đức không có thuật toán.
Giao cho AI nhưng phải kiểm tra: tóm tắt, báo cáo, sắp xếp email.
Hoàn toàn giao cho AI: lọc spam, tra cứu dữ liệu đơn giản.
Ranh giới này sẽ dịch chuyển, nhưng chính bạn là người phải vẽ nó lại mỗi ngày.
🔹 Cộng tác: Nhân mã hay Cyborg?
Bạn chọn kiểu hợp tác nào?
Nhân mã (Centaur): bạn làm phần người, AI làm phần máy, rạch ròi và phối hợp.
Cyborg: bạn đan xen với AI đến mức không rõ phần nào là bạn, phần nào là nó. Bạn dùng AI để viết, phản biện, chỉnh sửa – thậm chí chia vai trò: AI này nghiêm túc, AI kia hài hước, AI thứ ba “gắt gỏng” để phản biện lại chính bạn.
Nghe quen? Vì chúng ta đã bắt đầu làm vậy trên ChatGPT rồi đấy.
🔹 AI thay đổi hệ thống chứ không chỉ từng người
Các tổ chức được sinh ra vì giới hạn con người từ đường ray, dây chuyền, đến sơ đồ quản lý.
Khi AI có thể giám sát 100 người, theo dõi hiệu suất, phản hồi cá nhân hóa thì các thiết kế cũ sẽ sụp đổ. Ta có thể có công ty “mượt” như phim viễn tưởng, hoặc... “nhà tù mềm” nơi AI kiểm soát mọi khía cạnh.
🔹 Không phải ai cũng thua mà AI giúp người yếu vươn lên
Một phát hiện thú vị: người có kỹ năng thấp hưởng lợi nhiều nhất từ AI. Họ làm việc nhanh hơn, hiệu quả hơn, và dần cải thiện trình độ.
Nhưng nghịch lý là: nếu kỹ năng không còn là lợi thế, lương sẽ giảm, việc sẽ rẻ hơn, và “bình đẳng” lại trở thành bình quân.
🔹 Vậy các tổ chức nên làm gì?
Ba điều:
Cho phép càng nhiều người dùng AI càng tốt, không chỉ giới kỹ thuật.
Khuyến khích chia sẻ: ai dùng AI giỏi thì được thưởng, được thăng tiến.
Cam kết không sa thải vì AI để tạo văn hóa tin cậy.
AI là trí tuệ cộng tác nhưng nếu không cộng tác có chủ đích, bạn sẽ bị thay thế bởi người biết dùng nó hơn bạn.
📌 Lời kết
AI không ngủ, không mệt, không càm ràm. Nó có thể trở thành người đồng nghiệp lý tưởng nếu bạn đừng giao cho nó vai trò của chính mình.
Vậy hôm nay, bạn đang cộng tác với AI như một nhân mã hay đang dần biến mình thành phần mềm?
🎧 Hẹn bạn ở chương 7: AI là một gia sư
Share this post