Podcast-"Tư duy ngoài hành tinh": Chúng ta đã tạo ra AI hay một sinh thể lạ?

Cuốn sách "Trí tuệ đồng hành" (Co-Intelligence) của Ethan Mollick có và tổng cộng 9 chương, cùng với Lời mở đầu, Lời kết, Lời cảm ơn, và Chú thích và tài liệu tham khảo. Cụ thể như sau:

• Lời mở đầu
• PHẦN 1
◦ Chương 1: Tạo ra tư duy ngoài hành tinh
◦ Chương 2: Định hướng cho người ngoài hành tinh
◦ Chương 3: Bốn nguyên tắc cho trí tuệ đồng hành
• PHẦN 2
◦ Chương 4: AI là một con người
◦ Chương 5: AI là một nhà sáng tạo
◦ Chương 6: AI là một người đồng nghiệp
◦ Chương 7: AI là một gia sư
◦ Chương 8: AI là một huấn luyện viên
◦ Chương 9: AI là tương lai của chúng ta
• Lời kết: AI là chính chúng ta

Tôi sẽ tạo 1 series các bài biết tóm tắt từng chương và có cả podcast do tôi dùng NotebookLM thực hiện.

Chương 1 là hành trình truy tìm nguồn gốc AI:

Tôi từng nghĩ AI là máy tính nâng cấp. Nhưng sau khi đọc xong chương 1 của Trí tuệ đồng hành, tôi hiểu ra một điều: chúng ta đã tạo ra một loại tư duy ngoài hành tinh, một thứ không hẳn giống ta, cũng không hẳn khác ta. Và quan trọng hơn: chính chúng ta cũng không hiểu hết nó.

Từ cỗ máy đánh cờ giả mạo thế kỷ 18 đến Alan Turing, Claude Shannon và "con chuột Theseus", con người đã mơ về trí tuệ nhân tạo từ rất sớm. Thập niên 1950–70 là thời kỳ hưng phấn, rồi vỡ mộng dẫn đến những “mùa đông AI” vì công nghệ không như kỳ vọng.

Nhưng rồi cuộc cách mạng học máy bùng nổ vào thập niên 2010: AI bắt đầu học từ dữ liệu, biết nhận diện giọng nói, dịch văn bản, dự đoán xu hướng… Nhưng vẫn chỉ là máy dự đoán, giỏi nhưng thiếu ngữ cảnh, trực giác và khả năng "sáng tạo".

Cho đến năm 2017, mọi thứ thay đổi với một bài báo mang tên “Attention Is All You Need”.

Transformer ra đời, và từ đó là kỷ nguyên Mô hình Ngôn ngữ Lớn (LLM): ChatGPT, GPT-3.5, rồi GPT-4 , những AI không chỉ dự đoán từ tiếp theo, mà còn làm thơ, viết code, phản biện như người thật.

Mollick ví LLM như một đầu bếp học nghề bằng cách đọc hàng tấn công thức (văn bản), trộn gia vị (token), thử-sai liên tục, rồi dần dần trở thành bậc thầy ẩm thực (tạo ra văn bản mạch lạc). Nhưng điều kỳ lạ là, không ai chắc tại sao chúng làm được điều ấy.

Rồi sao nữa?

LLM còn biết “vẽ” ảnh (DALL-E, Midjourney), biết “nhìn” (multimodal AI), vượt qua kỳ thi luật, thi y khoa, thi về rượu vang. Nhưng cùng lúc đó, chúng cũng phạm sai lầm kỳ quặc: thua một ván cờ caro, bịa tên sách không tồn tại, hoặc khẳng định… trái đất hình tam giác.

Mollick gọi đây là "ranh giới hỗn mang" (Jagged Frontier), khái niệm về năng lực AI không ổn định và khó lường. Ta tưởng nó thông minh, nhưng hóa ra nó chỉ diễn rất giống thông minh.

Kết luận của chương 1 là một nghịch lý: AI hành xử rất giống con người, nhưng lại theo cách không giống con người. Chúng có vẻ có “ý thức”, nhưng thực ra không. Và chúng ta trong lúc cố mô phỏng tư duy của mình đã vô tình tạo ra một dạng tư duy khác: ngoài hành tinh.

Một tấm gương méo mó, nhưng lại soi rất thật vào nội tâm con người.

Nếu bạn chỉ có thời gian hạn chế đọc sách, hãy đọc chương này.
Nếu bạn đã đọc, bạn nghĩ sao về khái niệm "tư duy ngoài hành tinh"?