Đừng cố thắng máy ở mặt trận sức mạnh thuần trí óc
AI tăng tốc vượt bậc, con người không cần thắng ở sức mạnh trí óc, mà ở mục tiêu, ràng buộc, phối hợp và trách nhiệm, thái độ sống của kỷ nguyên mới.
Mở đầu, từ hào hứng đến tỉnh táo
Cuối 2022 tôi mở ứng dụng AI đầu tiên trên chiếc laptop quá tải. Câu trả lời hiện ra nhanh, mượt, lúc như đồng nghiệp lịch sự, lúc như cậu sinh viên thông minh thích ba hoa. Tôi háo hức, cảm giác như có chiếc tua vít mới trong túi đồ nghề, vặn đâu cũng khít.
Rồi đời thường ghé thăm, có hôm tóm tắt quên phần quan trọng, có hôm nhầm bối cảnh, có hôm giải thích khiến người đọc khó tin. Không phải AI dở, mà kỳ vọng của tôi là combo không ai đáp ứng nổi.
Chuyển pha, mình mới là nút thắt
Ba năm sau, từ mức chỉ giải toán tiểu học, AI đã chạm ngưỡng thành tích tương đương huy chương vàng ở các sân chơi lớn như IMO, ICPC. Khi chứng kiến một mô hình đi từ trả lời có duyên sang tự đề xuất chiến lược, từ viết vài hàm Python sang gỡ cả mã nguồn phức tạp, tôi hiểu vì sao nhiều người, trong đó có tôi, thốt lên, mình mới là nút thắt, không phải máy.
Bốn mặt trận để thắng
Đừng chạy đua ở sức mạnh thuần trí óc. Thắng ở mục tiêu, ràng buộc, phối hợp, trách nhiệm.
Mục tiêu đúng, để làm gì, cho ai, đo bằng gì, trong bao lâu. Đề bài thông minh thì đầu ra thông minh.
Ràng buộc đúng, dữ liệu sạch, nhật ký quyết định, tiêu chí chấp nhận, ngưỡng dừng, quy trình kiểm định. Hệ thống đỡ ngu, mọi người cùng thông minh hơn.
Phối hợp đúng, máy làm phần thô và lặp, người làm bối cảnh và câu chuyện. Thiết kế đường chuyền và điểm kiểm soát.
Trách nhiệm đúng, dám đứng tên, trích nguồn tử tế, nói rõ giả định, giải thích lựa chọn. Trách nhiệm biến công nghệ thành văn minh.
Phần còn lại là lợi thế đặc sản của con người, trực giác về người, gu thẩm mỹ, khả năng nối mảnh rời thành câu chuyện, can đảm chọn hướng trong vùng mù, điềm tĩnh khi hỗn loạn, tử tế khi có quyền năng.
Ba mươi ngày hành động
Chọn một việc lặp lại mà bạn ghét nhất. Viết lại đề bài với bốn câu hỏi, để làm gì, đo bằng gì, ràng buộc là gì, ai chịu trách nhiệm. Giao cho quy trình có AI hỗ trợ, đo thời gian, lỗi, chi phí, phản hồi. Mỗi tuần điều chỉnh một lần. Ngày thứ ba mươi, bạn sẽ có một câu chuyện thật để kể. Gửi cho tôi, tôi sẽ đọc và góp ý.
Thái độ của kỷ nguyên mới
Không cần thắng máy ở trí óc. Thắng ở mục tiêu, ràng buộc, phối hợp, trách nhiệm. Đó là chiến lược làm việc và là thái độ sống. Và thái độ, xin thưa, vẫn là đặc sản của con người.