Context Engineering-Khi lời nhắc chỉ là phần nổi của tảng băng
Prompt chỉ là phần nổi. Context là toàn bộ tảng băng. Andrej Karpathy gọi đó là “Context Engineering” để AI hiểu đúng và phản hồi đúng. Bài viết này đào sâu vào 7 nguyên lý nền tảng.
Trong thời đại mà mọi người đua nhau học “prompt engineering” như thể đang luyện khẩu quyết, Andrej Karpathy lại nhẹ nhàng rẽ lối: “Tương lai của prompt không nằm ở prompt. Mà nằm ở bối cảnh.”
Ông gọi đó là Context Engineering, tạm dịch: kỹ thuật sử dụng bối cảnh. Không chỉ là sửa câu cho hay, mà là xây cả một thế giới ngầm để câu ấy vang lên đúng điệu.
Một là: Không phải nói gì, mà là biết gì khi nói
Prompt: “Dịch email này sang tiếng Tây Ban Nha.”
Context: Có phải email đó viết cho luật sư hay cho người yêu cũ? Có chứa tiếng lóng công ty không?
Người viết prompt tưởng mình đang ra lệnh (prompting). Nhưng không biết rằng, nếu con AI không được dọn sẵn nền tảng, thì lệnh ấy chỉ là gió bay.
Hai là: Context là một lối tư duy hệ thống
Giống như vị đạo diễn trước khi diễn viên cất lời:
Cảnh trí ra sao?
Nhân vật đã trải qua gì ở cảnh trước?
Khán giả là ai?
Mạch kịch sẽ dẫn tới đâu?
Prompt chỉ là câu thoại. Context mới là cả vở diễn.
Ba là: Làm cho AI “biết mình biết ta”
Bạn muốn AI đánh giá một hợp đồng thiết kế? Đừng chỉ ném file PDF và hỏi “Hợp đồng này có ổn không?”
Hãy nghĩ như người quân sư:
Người dùng là ai?
Làm tự do bao lâu rồi?
Quan tâm nhất điều gì?
Từng bị “lật kèo” ra sao?
Và trước khi hỏi AI, hãy dọn sẵn mâm cỗ:
Tóm tắt hợp đồng
Tiền lệ hợp đồng tốt/xấu
Mục tiêu người dùng
Lối hành văn mong muốn
Và cả điều… không nên nói
Bốn là: Không phải “hành động chuyên nghiệp”, mà là “vào đúng cảnh”
System prompt: “Bạn là đầu bếp.”
Prompt: “Hãy nấu món gì ngon đi.”
Context Engineering: “Bạn là đầu bếp Pháp, nấu cho người ăn chay, dị ứng hạt, ghét nấm, vừa chạy marathon, có 20 phút, và chỉ còn vài món rau trong tủ.”
Thấy khác chưa?
Năm là: Đạo của kẻ lặng thầm
Giống như vị quân sư không ra trận, nhưng mọi chiến thắng đều mang dấu tay ông.
Kỹ nghệ dàn cảnh không khoa trương, không được tung hô, nhưng nếu thiếu nó, AI chỉ là thứ đồ chơi. Có nó, AI trở thành đồng đội.
“You prompt an LLM to tell you why the sky is blue. But apps build contexts to help LLMs solve real tasks.” — Andrej Karpathy
Và đó là chân lý: câu hỏi chỉ là hạt giống, nhưng đất, nước, ánh sáng và cả lịch sử thửa ruộng — chính là context.
Sáu là: Dẫn chứng kỹ nghệ – ví dụ từ hợp đồng freelance
Chuyên gia Mehul Gupta đưa ra một ví dụ rất hay:
Hãy hình dung bạn đang xây dựng một công cụ giúp người dùng rà soát hợp đồng lao động. Người dùng tải lên một file PDF dài 10 trang và gõ câu hỏi:
“Hợp đồng này có công bằng với một nhà thiết kế tự do (freelance designer) không?”
Nếu chỉ dùng phương pháp “prompt” truyền thống, bạn có thể viết:
“Bạn là chuyên gia pháp lý. Hãy đọc hợp đồng này và cho biết: nó có công bằng với một nhà thiết kế tự do không?”
Cách làm này nghe có vẻ ổn, nhưng lại để hở rất nhiều lỗ hổng:
“Công bằng” nghĩa là gì trong bối cảnh này?
Nhà thiết kế tự do thuộc lĩnh vực nào: UX, đồ họa, branding hay motion?
Đây là lần đầu hợp tác hay đã là khách hàng quen?
Người dùng kỳ vọng điều gì: phát hiện rủi ro pháp lý, gợi ý thương lượng, hay chỉ muốn tóm tắt?
Nếu không rõ các tầng thông tin đó, mô hình sẽ phải… đoán. Và đoán thì dễ sai.
Context Engineering sẽ giải quyết ra sao?
Trước khi mô hình nhìn thấy bất kỳ câu hỏi nào, bạn cần chuẩn bị cửa sổ ngữ cảnh (Context Windows) tức phần thông tin mà mô hình được quyền “nhìn thấy” trong phiên làm việc đó.
Ví dụ, bạn có thể thiết kế như sau:
Hướng dẫn hệ thống (System Instructions):
“Bạn là một AI chuyên đánh giá hợp đồng dành cho nhà thiết kế tự do. Bạn phân tích tài liệu pháp lý và đưa ra lời khuyên thực tiễn, ngôn ngữ rõ ràng, dễ hiểu.”
Hồ sơ người dùng (User Profile):
“Người dùng là nhà thiết kế UX tự do. Đây là lần đầu tiên làm việc với khách hàng này. Họ đặc biệt quan tâm đến thời hạn thanh toán ngắn và quyền sở hữu trí tuệ (IP).”
Cuộc hội thoại trước đó (Conversation History):
“Người dùng từng hỏi cách bảo vệ tài sản thiết kế và cách thương lượng điều khoản thanh toán.”
Tóm tắt tài liệu (Document Summary):
(Được tạo ở bước trước, không gửi toàn bộ 10 trang vào mô hình)
Thời hạn thanh toán: Net 60
Điều khoản IP: chuyển toàn bộ quyền cho khách hàng
Điều khoản chấm dứt: không được hủy hợp đồng trong 90 ngày đầu
Ví dụ minh họa (Examples):
“Net 60” thường là điều kiện bất lợi, “Net 15–30” phù hợp hơn với freelance
“Chuyển toàn bộ IP” là phổ biến nhưng nên thương lượng, đặc biệt nếu không có ghi nhận tác giả
Câu nhắc cuối cùng (Final Task Prompt):
“Dựa trên các thông tin trên, hãy đánh giá xem hợp đồng có công bằng với người dùng hay không. Phân tích cụ thể. Nếu được, hãy gợi ý cách thương lượng những điều khoản rủi ro.”
Khi đó, AI không còn là chiếc hộp đen đoán mò, mà trở thành người cố vấn hiểu chuyện, điềm tĩnh và có kiến thức nền vững.
Bảy là: Bối cảnh cũng là một dạng đạo đức
Ở nơi con người, hiểu bối cảnh là hiểu nhau. Ở nơi máy móc, dựng bối cảnh là trao cho nó khả năng đồng cảm giả lập – đủ để hữu dụng, đủ để không vô hại.
Prompt có thể khiến AI trả lời đúng.
Context mới khiến AI hành xử có tình.
Context Engineering, suy cho cùng, cũng là nghệ thuật đặt mình vào vị trí người khác, điều mà cả người lẫn máy đều cần học lại mỗi ngày.