Ba bài góp ý Luật về AI, một tinh thần: quốc gia hưng vong, thất phu hữu trách
Góp ý cho dự luật Trí tuệ nhân tạo
15 ngàn từ không dài với nghề viết, nhưng đủ cho một bổn phận: góp gạch nhỏ vào công cuộc xây dựng luật Luật Trí tuệ nhân tạo.
Luận điểm chính: ba bài viết là một hành trình. Bản đồ thế giới. Lựa chọn cho Việt Nam. Và khung pháp lý để cân bằng giữa đổi mới và quản trị rủi ro. Dưới đây là lộ trình đọc trong nửa giờ.
Bài 1: tổng quan luật AI trên thế giới
Tôi gom bức tranh 2023 đến 2025: cách định nghĩa, phân loại rủi ro, minh bạch, trách nhiệm giải trình và quản lý AI tạo sinh. Từ EU AI Act tới NIST AI RMF, từ Hoa Kỳ, EU đến châu Á. Bài đăng 15/10/2025. Đọc để nắm bản đồ và từ vựng nền tảng. tạp chí Khoa học & Công Nghệ Việt Nam
Bài 2: kinh nghiệm từ thế giới cho Việt Nam
Cốt lõi là sự khác nhau giữa Civil Law và Common Law. Civil Law giống đắp đê kiểm soát dòng chảy. Common Law như đào kênh dẫn nước, để nước chảy tự nhiên nhưng có hướng. Việt Nam thiên về Civil Law, nhưng với công nghệ đổi mới từng tháng, một đạo luật quá chi tiết sẽ nhanh lỗi thời. “Luật khung” là lựa chọn cần cân nhắc. Bài đăng 17/10/2025. Tạp chí Khoa học & Công Nghệ Việt Nam
Bài 3: đề xuất khung pháp lý cho Việt Nam
Ba nguyên tắc: quản lý dựa trên rủi ro, trung lập công nghệ, luật khung linh hoạt. Tôi đề xuất lộ trình ba giai đoạn: 2025 đến 2026 ban hành luật khung và thiết lập cơ quan điều phối quốc gia về AI. 2026 đến 2027 ra nghị định và sandbox cho y tế, giáo dục, tài chính, hành chính công. 2027 đến 2030 chuẩn hóa kỹ thuật theo bộ chuẩn quốc tế và triển khai hệ thống đánh giá chứng nhận. Bài đăng 18/10/2025. tạp chí Khoa học & Công Nghệ Việt Nam
Vì sao doanh nghiệp và cơ quan quản lý nên đọc ngay
Một là, để có chung một ngôn ngữ về rủi ro. Định nghĩa rủi ro cao không chỉ theo lĩnh vực mà cả mức độ tự chủ, quy mô người dùng, ảnh hưởng đến quyền cơ bản. vjst.vn
Hai là, để biết minh bạch cần những gì: đánh giá tác động AI trong khu vực công, cơ chế gắn nhãn và watermark nội dung do AI tạo, tham chiếu C2PA và ISO. vjst.vn
Ba là, để xác định thiết chế: một cơ quan điều phối quốc gia về AI, đóng vai trò bản lề giữa chính sách, kỹ thuật và thực thi, bảo đảm dòng chảy thông suốt. vjst.vn
Bốn là, để giữ tốc độ đổi mới: luật đặt nguyên tắc, còn chi tiết kỹ thuật trao cho nghị định, thông tư và tiêu chuẩn. Ưu điểm là luật bền, công nghệ vẫn linh hoạt. vjst.vn
Một chút hậu trường nghề
Những đêm khuya, tôi mở tài liệu OECD, EU AI Act, khung NIST, rồi quay lại hiện trường Việt Nam. Viết ra, xóa đi, rồi viết lại. Không phải để “trình diễn tri thức” mà để mọi người có thể bắt tay làm: từ một mẫu đánh giá tác động AI, tới một checklist minh bạch dữ liệu và cơ chế phản hồi của người dùng. Người xưa dặn: tu thân, tề gia, trị quốc. Thời AI, thêm một nấc mới: trị thuật, để thuật không trị người.
Kết
Nếu chính sách là con mương, luật tốt phải vừa thẳng vừa mềm, ôm lấy địa hình. Ba bài này là ba lát cắt đầu tiên. Tôi mời anh chị đọc, phản biện, góp ý, vì tương lai số không phải của riêng ngành công nghệ, mà của mọi công dân.