Hội thảo ASDA 1: Tham vọng lớn, khoảng trống thực tiễn

Hội thảo ASDA 1 hé lộ tham vọng AI của Việt Nam, nhưng khoảng cách với thực tế vẫn lớn: nhân lực thiếu, dữ liệu phân mảnh, chính sách lạc hậu.

Sep 12, 2025

Hội thảo ASDA 1 ngày 10/9/2025 có thể xem là một cột mốc quan trọng. Không chỉ vì quy tụ hơn 100 đại biểu cấp cao, từ Bộ Khoa học & Công nghệ, Quốc hội, đến các viện trưởng hàng đầu, mà còn vì đây là lần hiếm hoi câu chuyện về AI và dữ liệu quốc gia được đặt ngang tầm chiến lược. Một sự kiện đáng để ghi nhận [1].

Điểm sáng của hội thảo

Trước hết, tôi đặc biệt đánh giá cao sáng kiến tổ chức của PGS. TS Nguyễn Ái Việt và ban điều phối. Trong bối cảnh AI thường bị bàn tán theo kiểu phong trào, việc định hình một hội nghị có cấu trúc khoa học, đa phiên, với sự hiện diện của doanh nghiệp và cả đối tác quốc tế như Meta, là một nỗ lực đáng nể [2]. Đó là hành động dám mở không gian cho đối thoại chính sách, chứ không chỉ là báo cáo khô khan.

Thứ hai, quy mô và cấu trúc hội thảo cũng đáng ghi nhận: 5 phiên thảo luận trải dài từ chiến lược quốc gia đến ứng dụng doanh nghiệp, với sự tham gia của nhiều cấp lãnh đạo và các bên liên quan. Đây là tín hiệu cho thấy AI đã được đặt vào đúng tầm của một chiến lược quốc gia.

Khoảng trống thực tiễn

Một là, giữa tầm nhìn và thực tế vẫn có một khoảng cách lớn. Hội thảo đặt mục tiêu Việt Nam trở thành trung tâm AI ASEAN vào 2030, nhưng con số hiện tại chưa ủng hộ kỳ vọng này. Theo công bố mới, chỉ số “Sử dụng AI” của Việt Nam chỉ đạt 37,3 điểm, thấp hơn mức trung bình toàn cầu 38,8 điểm [1]. Một nghịch lý: chúng ta lạc quan vào top đầu, nhưng ứng dụng lại khiêm tốn. Điều này chưa được phân tích thẳng thắn trong hội trường.

Hai là, các rào cản cấu trúc vẫn còn nặng nề. Việt Nam đang thiếu từ 150.000–200.000 nhân sự AI/năm, trong khi lực lượng chuyên gia thực thụ chỉ khoảng 300 người [6]. Dữ liệu phân mảnh, thiếu quy chuẩn quốc gia [3]. Và vì chi phí nhân lực thấp, nhiều doanh nghiệp chưa coi AI là đòn bẩy cần thiết [7]. Đây là những thực tế mà hội thảo mới chỉ chạm nhẹ.

Ba là, hội thảo còn thiếu tính phê phán và đối thoại thực chất. Nhiều phát biểu vẫn mang màu sắc báo cáo, thay vì tranh luận. TS. Nguyễn Quân đã nêu ý rằng “làm Luật AI bây giờ là hơi quá sớm”[2], nhưng chưa có phản biện sâu. Tương tự, cảnh báo của Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương về “thuộc địa hóa dữ liệu” cũng chưa có giải pháp cụ thể đi kèm [4].

Bốn là, phương pháp luận còn hạn chế. Hội thảo thiếu nghiên cứu so sánh quốc tế để học từ thất bại của các quốc gia tương đồng [5]. Và sau 4–5 năm triển khai chiến lược AI, vẫn chưa có một báo cáo đánh giá tác động thực tế. Điều này khiến nhiều khuyến nghị chỉ dừng ở mức định hướng, thiếu sức nặng.

Góc nhìn cá nhân và vai trò đóng góp

Tôi không chỉ quan sát từ xa. Với tư cách là người đã đóng góp tích cực cho: - Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 (Luật số 71/2025/QH15) (qua VBA và Viện ABAII). - Khung quốc gia số (cùng Hội Truyền thông số Việt Nam). - Diễn giả và tư vấn chiến lược cho các tập đoàn lớn trong viễn thông, ngân hàng, năng lượng, sản xuất.

Từ trải nghiệm đó, tôi nhận thấy: Chiến lược AI hiện hành của Việt Nam đã lạc hậu. Thực tiễn trong doanh nghiệp và thị trường thay đổi nhanh hơn nhiều so với văn bản chính sách.

Triết lý để tiến xa

Tôi nhớ đến câu nói của Lão Tử: “Đại trí nhược ngu”. Muốn đi xa, đôi khi không phải là hô khẩu hiệu hay đặt mục tiêu hoành tráng, mà là biết lắng nghe: - Lập trình viên trong gara. - Doanh nghiệp nhỏ ở tỉnh. - Cộng đồng học tập bình dân.

Họ mới chính là những mắt xích giúp tham vọng trở thành hiện thực.

Kết luận: Cần một khung AI mới

Hội thảo ASDA 1 đã gieo một hạt giống cần thiết. Nhưng để hạt giống này thành cây: - Cần nhiều hơn một phiên nghị sự trang trọng. - Cần diễn đàn mở, đa chiều, bao trùm, nơi mọi tầng lớp cùng tham gia. - Quan trọng hơn, cần rà soát và viết lại chiến lược AI quốc gia với tinh thần thực tiễn, cập nhật, và đồng hành cùng doanh nghiệp.

Khi đó, AI ở Việt Nam mới có thể bước ra khỏi slide trình chiếu để đi vào đời sống, đúng với tinh thần “khoa học vì con người”.